#474: Effectiever toezicht op opsporing

Afgelopen maandag, 16 mei 2022, heeft de Afdeling advisering van de Raad van State haar advies openbaar gemaakt over het wetsvoorstel dat het Wetboek van Strafvordering moderniseert. Doel van dit nieuwe wetboek is onder andere vereenvoudiging van de regels over de opsporingsbevoegdheden, stroomlijning van procedures en het verkorting van de doorlooptijden. Het advies luidt dat het noodzakelijk is dat het nieuwe wetboek op een aantal punten wordt aangepast. Opvallend is dat deze punten met name zien op de uitoefening van opsporingsbevoegdheden die met voldoende waarborgen moet zijn omkleed, het (rechterlijk) toezicht op het optreden van strafvorderlijke autoriteiten, en verbetering van de positie van de verdachte.

In het deeladvies “de rol van de rechter” wordt nader ingegaan op de voorgestelde nieuwe wetgeving rondom vormverzuimen. Op basis van het huidige artikel 359a Sv kan de rechter een gevolg verbinden aan vormverzuimen in het voorbereidend onderzoek. Zo kan de rechter strafvermindering toekennen, processtukken uitsluiten van het bewijs of kan het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk worden verklaard. Dat laatste gebeurt slechts in heel uitzonderlijke gevallen. De toets is of doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van de verdachte tekort is gedaan aan diens recht op een eerlijke behandeling van zijn zaak.

Tegen vormverzuimen in het strafrechtelijk onderzoek wordt in de praktijk niet stevig opgetreden. Voor verdachten voelt dat als meten met twee maten. Immers, de verdachte wordt erop aangesproken de wet te hebben overtreden, maar kennelijk worden de opsporingsautoriteiten niet op het matje geroepen. De achterliggende gedachte blijkt dat rechters willen voorkomen dat de verdachte profiteert van fouten in het onderzoek. Door niet te reageren met het niet-ontvankelijk verklaren van het OM in de vervolging, wordt ons inziens niet het gewenste signaal afgegeven om dergelijke fouten in de toekomst te voorkomen. Zie daartoe onder meer Vaklunch #148 en Vaklunch #168.

In de modernisering van strafvordering is hier gelukkig meer aandacht voor. Er wordt niet langer gesproken over vormverzuimen en rechtsgevolgen, maar over onrechtmatigheden en processuele sancties. Het bevat een aanpassing van de normering van de verschillende processuele sancties (zie punt 3f van het advies). Ook wordt het mogelijk deze sancties door te laten werken in buitengerechtelijke afdoeningen.

Het is geen verrassing dat de Afdeling meent dat de onrechtmatigheden in het onderzoek worden verdisconteerd in de berechting. Het verdient volgens de Afdeling de voorkeur dat onrechtmatigheden tijdens het opsporingsonderzoek buiten de berechting worden geadresseerd. De terughoudende opstelling van de rechter richting de verdachte, mag er niet toe leiden dat er lacunes ontstaan in het toezicht op de opsporing. De Afdeling onderkent dat het toezicht op de opsporingsdiensten en het OM vanwege verschillende redenen “niet naar behoren functioneert”. Voor de officieren geldt daarbij dat zij niet altijd zicht hebben op de activiteiten van de politie, maar ook ontbreken tijd en middelen om in te grijpen. Daarnaast onderkent de Afdeling dat de officier niet altijd de benodigde “objectiviteit en distantie” heeft om onrechtmatigheden te signaleren en hierop te reageren. De Afdeling adviseert te verduidelijken hoe – bij een op zichzelf gerechtvaardigde terughoudende opstelling van de strafrechter – is gewaarborgd dat op een adequate en effectieve wijze toezicht wordt uitgeoefend op het optreden van de strafvorderlijke autoriteiten.

Het is goed te zien dat de bezwaren op de huidige regeling rondom vormverzuimen worden onderkend en dat het advies luidt dat de toelichting duidelijk moet maken hoe dat in “het nieuwe strafvorderlijke tijdperk” wel zal gaan gebeuren. Wij onderschrijven in ieder geval van harte dat het toezicht op de opsporing beter moet en de mogelijkheden om in te grijpen effectiever. Wij kijken uit naar de verdere ontwikkelingen op dit terrein.

Heb je vragen of wil je van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.

No Comments

Post a Comment