Fraudezaken spelen zich vaak af in het bedrijfsleven. Maar het zijn de natuurlijke personen die dergelijke zaken een gezicht geven. Niet voor niets hanteert het Openbaar Ministerie (OM) als beleid dat het ‘feitelijke leidinggevers’ vervolgt. Dat is echter niet mogelijk wanneer bewijs voor opzet ontbreekt. Dat onderstreept de Hoge Raad in een arrest van 5 september 2023.
Het is komkommertijd. Toch zorgde het Openbaar Ministerie vorige week voor een ware primeur in het Nederlandse strafrecht met de publicatie van de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken (hierna: Aanwijzing). Maar wat ons betreft is geen sprake van breaking news.
Het strafrecht kent veel bijzondere uithoeken, waarbij vaak speciale (niet-strafrechtelijke) kennis komt kijken. Zo zal de strafrechter zich bij een oordeel over belastingfraude ook moeten uitlaten over fiscale leerstukken en begrippen. Dat was ook het geval in een recent arrest van de Hoge Raad over belastingfraude inzake de motorrijtuigbelasting (BPM). In deze zaak speelde (onder andere) een interessante juridische discussie over het begrip “bij de belastingwet voorziene aangifte” uit art. 69, lid 2, AWR.
Data, data, en nog eens data. Ons leven wordt tegenwoordig vastgelegd in nullen en enen. Voor de opsporing van misdaden betekent dit dat grote hoeveelheden data in beslag worden genomen. Servers worden gekopieerd, versleuteld verkeer wordt live meegelezen, telefoons worden gehackt, je kan het zo gek niet bedenken. Maar hoe wordt al deze data nu onderzocht? In tegenstelling tot vroeger, lezen opsporingsautoriteiten niet meer ieder in beslag genomen papiertje. Zo maken opsporingsinstanties gebruik van bijvoorbeeld Hansken, een mede door het NFI ontwikkelde forensische tool. Daarmee kunnen grote hoeveelheden data gemakkelijk en gericht worden onderzocht. In het jaarbericht vraagt het NFI aandacht voor een stabiele financiering van het Hansken-platform om zo ondermijnende criminaliteit nog beter aan te kunnen pakken. Maar hoe wordt het beginsel van equality of arms gewaarborgd?LEES VERDER
Het Europese Openbaar Ministerie (EOM) is alweer bijna twee jaar operationeel. Het op 1 maart 2023 verschenen jaarbericht geeft een goed beeld van de ontwikkelingen binnen het EOM, zo ook hoe het EOM aan zaken komt. Wij schreven al daarover én de oproep vanuit het EOM aan particulieren om strafbare feiten te melden in Vaklunch #439. Het jaarbericht biedt een mooi aanleiding voor een reflectie op dit punt.
Getuigenverklaringen kunnen in strafzaken een grote rol spelen in de waarheidsvinding en bewijsvoering. Het verbaast ons daarom niet dat het OM ook in fraudezaken regelmatig getuigen hoort. Uit het in de praktijk bekende Keskin-arrest en de jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat het belang om dergelijke belastende getuigen (getuigen à charge) te horen, is gegeven. Maar uit een recent arrest van hof Amsterdam blijkt dat dit enkele feit niet zonder meer leidt tot voor de verdediging positieve beslissingen. Daarbij gaf het hof een opmerkelijke overweging ten overvloede mee over de motivering van het verzoek in kwestie.
Het is bekend dat het Openbaar Ministerie alle reden heeft om efficiënter met onderzoekscapaciteit om te gaan. Maar dat betekent niet dat de strafvorderlijke waarborgen daaronder mogen leiden. Recent verscheen een opmerkelijk vonnis van de Rechtbank Midden-Nederland over een zaak waarin het Openbaar Ministerie het bewijs van strafbare feiten baseerde op een onderzoek door een particulier bedrijf. Is het toelaatbaar dat het Openbaar Ministerie zich op een dergelijk onderzoek baseert?
Op dit moment is de sanctiewetgeving een hot topic. Zeker in relatie tot Rusland vliegen de sancties ons om de oren. Dit levert veel vragen op over wanneer sprake is van een overtreding van de sanctiewetgeving, maar ook wanneer een overtreding strafbaar is.LEES VERDER
In de eerste Vaklunch van 2023 blikken we nog even terug op het afgelopen jaar. In 2022 nam de jurisprudentie over faillissementsfraude namelijk een interessante wending. Daarnaast kijken we vooruit, want de ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op.
Regelmatig schrijven wij op Vaklunch.nl over de draconische gevolgen van strafrechtelijke onderzoeken, zelfs als die zijn geëindigd in een vrijspraak. Dat kan zitten in (straf)ontslag, negatieve mediaberichten waardoor de waarde van de onderneming sterk daalt en faillissement dreigt, de bank die risico’s ziet en de rekening van een onderneming wil opzeggen (#478), vermogensverliezen doordat het Openbaar Ministerie beslagen voorwerpen zoals Bitcoins blijkt te hebben vervreemd (#461), en ga zo maar door. Het is daarom niet vreemd dat vrijgesproken cliënten ondanks hun blijdschap over de uitkomst van de zaak genoegdoening willen voor de geleden schade. In de praktijk blijkt het niet eenvoudig om je gram te halen bij de rechter, maar een recent vonnis van de civiele kamer van rechtbank Den Haag stemt hoopvol. Hoe zit dit?LEES VERDER
