#517: Het kliksysteem van het EOM

Het Europese Openbaar Ministerie (EOM) is alweer bijna twee jaar operationeel. Het op 1 maart 2023 verschenen jaarbericht geeft een goed beeld van de ontwikkelingen binnen het EOM, zo ook hoe het EOM aan zaken komt. Wij schreven al daarover én de oproep vanuit het EOM aan particulieren om strafbare feiten te melden in Vaklunch #439. Het jaarbericht biedt een mooi aanleiding voor een reflectie op dit punt.

Het EOM is bevoegd om strafbare feiten die de financiële belangen van de Europese Unie schaden te onderzoeken, vervolgen en voor de nationale rechter te brengen. Kort gezegd gaat het om de volgende strafbare feiten:

1. (Aanbestedings)fraude met EU-gelden, waaronder valsheid in geschrift;
2. BTW-fraude waarbij minimaal twee lidstaten zijn betrokken en waarmee een totale schade van minimaal € 10 miljoen is gemoeid;
3. Witwassen van opbrengsten uit hiervoor genoemde strafbare feiten, en;
4. Passieve en actieve omkoping van (EU-)ambtenaren.

 

Op dit moment lopen er ruim 1100 onderzoeken. Uit het jaarbericht blijkt dat ruim 30% daarvan betrekking heeft op fraude met EU-gelden doordat subsidies worden aangevraagd met valse documenten (de zogeheten ‘non-procurement expenditure fraud’). Met name de landbouw-, visserij- en infrastructurele sector zouden in deze onderzoeken goed vertegenwoordigd zijn. Ongeveer 20% van de onderzoeken heeft betrekking op (vormen van) BTW-fraude, bijvoorbeeld doordat gebruik wordt gemaakt van onjuiste BTW-aangiften. Een voorbeeld van een onderzoek op dit terrein betreft Operation Admiral, dat het EOM overigens omschrijft als ‘our biggest investigation so far’.

Op grond van artikel 26 van de Verordening kan het EOM een onderzoek instellen naar voornoemde strafbare feiten indien op grond van het nationale recht een redelijk vermoeden bestaat dat een strafbaar feit wordt of is gepleegd dat onder de bevoegdheid van het EOM valt. In de praktijk zal het EOM deze bevoegdheden delegeren aan een aanklager die zetelt in een lidstaat. Voor de nationale autoriteiten geldt bovendien een meldplicht. Zij moeten ‘zonder onnodige vertraging’ elke strafbare gedraging melden bij het EOM waarover bevoegdheid zou kunnen worden uitgeoefend. Deze plicht geldt ook voor andere instanties van de Europese Unie, zoals de Europese Commissie en het Europese Parlement. Hoewel wij in Vaklunch #439 al schreven dat nog maar de vraag was of het EOM uit de voeten zou kunnen met al deze meldingen, blijkt uit het jaarbericht dat voornoemde instanties in 2022, samen met de lidstaten en het EOM zelf, goed waren voor 1394 meldingen. Dit komt neer op 42% van het totaal aantal meldingen van 3318.

De overige 58% bestaat uit meldingen van private partijen. In 2022 waren het er maar liefst 1924. Dit aantal is hoog, aldus het EOM. Ook wij vinden het aandeel private meldingen opvallend, zeker gelet op het feit dat de hiervoor beschreven meldingsverplichtingen niet van toepassing zijn op private partijen. Aan de andere kant verwondert de hoeveelheid private meldingen ons niet gelet op de in de inleiding aangehaalde actieve online communicatie richting particulieren om fraude bij het EOM te melden. Wij signaleren dat het EOM via deze kanalen zelfs belangstelling heeft getrokken van particulieren die geen inwoner zijn van de Europese Unie. Zo ontving het EOM 85 meldingen van ‘third country citizens’, waaronder de Verenigde Staten.

Slechts 88 van de 1924 ‘particuliere’ meldingen hebben geleid tot een nieuw onderzoek. Voor het overige hadden de meldingen betrekking op reeds lopende onderzoeken (540 meldingen) en strafbare feiten die zich buiten de competentie van het EOM bevonden (1296 meldingen). Wat met deze laatste categorie meldingen gebeurt, is niet op voorhand duidelijk. Op grond van artikel 38 van het Reglement van orde van het Europees Openbaar Ministerie kan het EOM dergelijke meldingen doorsturen naar de bevoegde nationale autoriteiten, de melding ‘retourneren’ aan de melder of zelfs verwijderen. In ieder geval wordt hiervan een adequaat logboek bijgehouden, aldus het Reglement. Dat is een flinke kluif gelet op het aantal particuliere meldingen, maar iedere particuliere melding wordt dus wel genoteerd.

Hoewel Nederland nog niet echt voorop lijkt te lopen met het aantal onderzoeken (momenteel lopen er slechts 10 onderzoeken), merken wij de activiteiten van het EOM wel. In oktober 2022 verrichte de FIOD nog huiszoekingen onder gezag van het EOM. Dit onderzoek haalde het nieuws, omdat persbericht ANP aanvankelijke communiceerde dat het EOM een zoeking zou hebben gedaan bij de Nederlandse Belastingdienst. En vorige week hield de opsporingsdienst van de Nederlandse Arbeidsinspectie twee Nederlandse verdachten aan op verdenking van valsheid in geschrift van diverse facturen. Daarop zou een te hoog aantal uren werk zijn vermeld, zodat een ten onrechte of een te grote subsidieaanvraag bij het Europees Sociaal Fonds kon worden gedaan. Uiteraard houden wij de ontwikkelingen op dit gebied in de gaten.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.