#470: Afspraak is afspraak

De wens om strafrechtelijke procedures efficiënter te laten verlopen is aanwezig bij alle betrokkenen. Het strafrecht is effectiever voor de samenleving als procedures niet onnodig lang duren. Daarnaast hebben verdachten in de regel geen baat bij langdurige onzekerheid en heeft het Openbaar Ministerie qua capaciteit ook belang bij een snellere en efficiëntere behandeling. In februari 2019 uitte het OM al de wens om vaker procesafspraken te maken met de verdediging. De contouren van de mogelijkheden en onmogelijkheden worden steeds beter zichtbaar.

Het OM schreef destijds te willen gaan experimenteren met procesafspraken met het doel zaken sneller te kunnen afhandelen. Het zou dan bijvoorbeeld gaan om het afbakenen van het opsporingsonderzoek door de officier van justitie en het beperken van onderzoekswensen door de advocaat. Er is overigens geen wettelijke grondslag nodig voor procesafspraken, maar er is wel een concept-aanwijzing in de maak waarin de voorwaarden worden geformuleerd wanneer procesafspraken kunnen worden gemaakt.

In Vaklunch #465 werd al geconcludeerd dat de eerste ervaringen met procesafspraken laten zien dat het afhankelijk is van de betrokken rechtbank of het OM en de verdediging op steun voor de gemaakte procesafspraken kunnen rekenen. Daarbij lijken procesafspraken de meeste kans op succes te hebben indien deze “helpen een bijdrage te leveren aan ontlasting van het strafrechtsysteem”. Het heeft dus de voorkeur afspraken te maken met alle partijen en niet, bijvoorbeeld, met maar een deel van de verdachten.

Naast de wens om procesafspraken te maken uitte het OM in hetzelfde nieuwsbericht van 2019 de wens om vonnisafspraken te maken: “Een vonnisafspraak is een gezamenlijk verzoek van de officier van justitie en de advocaat van een bekennende verdachte aan de rechter.” De ervaringen daarmee zijn eveneens wisselend. In hetzelfde jaar al werden vonnisafspraken tussen het OM en de verdediging in de Cymbal zaak aan de rechtbank voorgelegd (zie ook Vaklunch #337). De rechtbank legde deze afspraken echter naast zich neer en kwam tot een (fors) hogere straf die de rechtbank wel meende te kunnen motiveren.

Ook hof Arnhem-Leeuwarden ging in een recente zaak niet mee in de met de verdachten gemaakte afspraken over – zo staat in de drie bijbehorende arresten – de afdoening. De verdachten wordt verweten partijen te hebben opgelicht door hen te hebben voorgespiegeld dat zij op een veilige manier hoge rendementen zouden kunnen behalen met investeringen in vastgoed in Polen. Echter, dat geld was uitgeleend aan een Pools bedrijf zonder enige zekerheid te verkrijgen. Het hof benadrukt dat een groot aantal slachtoffers nog steeds de negatieve financiële gevolgen van het handelen van de verdachten ondervindt. Onder meer het feit dat de procesafspraken niet binnen “zeer korte tijd” zouden leiden tot zekerheid voor de benadeelde partijen speelde een rol bij het niet accepteren van de procesafspraken. De verdediging zou namelijk nog beroep in cassatie willen instellen om een regeling te treffen ten behoeve van die benadeelde partijen. De in de procesafspraken opgenomen vonnisafspraak week bovendien te zeer af van hetgeen het hof een passende en geboden straf acht. Daarmee ging een streep door de gemaakte afspraken.

Maar het kan ook anders. Rechtbank Rotterdam moedigde het OM en de verdediging in een andere zaak tijdens een regiezitting juist aan om afspraken te maken over het proces én de strafeis (een vonnisafspraak dus), lees daarover ook Vaklunch #450. Dat hebben verdediging en OM ook gedaan en de rechtbank is daarin meegegaan. De rechtbank heeft getoetst of de procesafspraken fair zijn, of de verdachte de procesafspraken begrijpt en of deze vrijwillig zijn aangegaan. Het vonnis waarin de rechtbank dit toelicht is zeer lezenswaardig.

Heb je vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.