#465 Procesafspraken: afhankelijk van welke rechtbank

Een nieuwe trend is gaande waarbij in strafzaken gebruik wordt gemaakt van proces- of vonnisafspraken. Het doel is om tot een efficiëntere afronding van de zaak te komen. Dat dient diverse belangen. Voor de verdachte geldt bijvoorbeeld dat procesafspraken bijdragen aan een efficiënt verloop van het proces, waardoor hij snel duidelijkheid verkrijgt over zijn zaak en de kosten worden gedrukt. Ook het procesrisico speelt mogelijk een rol. Voor de autoriteiten geldt in het bijzonder dat de belasting van de strafrechtketen een belangrijk argument is om tot proces- of vonnisafspraken te komen. Ook rechtbanken lijken gecharmeerd van deze oplossing. Alleen rechtbank Overijssel lijkt een andere houding aan te nemen .

Dat leiden wij in ieder geval af uit het vonnis in de Cymbal-zaak, waarover wij al schreven in Vaklunch #337. In deze zaak waren het OM en de verdediging tot procesafspraken gekomen. De rechtbank overwoog echter dat er geen wettelijke grondslag bestaat op basis waarvan de rechtbank gehouden is zich te conformeren aan dit soort afspraken. Dit klopt juridisch bezien, maar ook toen al vonden wij dit een vrij rigide houding. Even leek het concept van de procesafspraken door dit vonnis in de ijskast te zijn gezet, maar gelukkig ontsproten er nieuwe initiatieven bij andere rechtbanken. De rechtbank Rotterdam neemt zelfs in sommige zaken het initiatief om aan de verdediging en het OM voor te stellen met elkaar om tafel te gaan. Hierover schreven wij ook in Vaklunch #450.

Dit mooie initiatief, ook al is het niet wettelijke verankerd, blijft veelal voor de rechtbank Overijssel een stap te ver gaan. Recent heeft de rechtbank opnieuw in een zaak de procesafspraken van de hand gewezen. De reden hiervoor is dat er naar het oordeel van de rechtbank geen wettelijke basis voor bestaat en dat er zwaarwegende argumenten aanwezig moeten zijn voor het honoreren van de procesafspraken. Volgens de rechtbank moeten de afspraken in ieder geval een bijdrage leveren aan de ontlasting van het strafrechtsysteem. In de onderhavige zaak was daar volgens de rechtbank geen sprake van. Het ging namelijk in deze zaak om een groot aantal verdachten. Met een deel van de verdachten waren afspraken gemaakt en met een deel (nog) niet. Een dergelijke splitsing zou volgens de rechtbank eerder meer werk betekenen dan minder werk. De rechtbank voorziet namelijk dat door het accepteren van de procesafspraken in een deel van de zaken, de zaak in een andere samenstelling afgedaan zou moeten worden en bovendien heeft de rechtbank ingeschat dat de besparing ‘slechts’ drie zittingsdagen zou opleveren.

Wij vinden dat de rechtbank met deze redenering wel heel snel de handen aftrekt van dit initiatief. Zeker nu de efficiëntie van de strafrechtketen als enige argument wordt gebruikt. Waar geen enkele manier aandacht aan wordt besteed is dat verdachten recht hebben op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn. Die kans lijkt nu in deze zaak vervlogen. Bovendien stond de rechtbank er in eerste instantie niet onwelwillend tegenover, gelet daarop is er veel tijd en inspanning geleverd door de procespartijen om dit te verwezenlijken. Als de rechtbank eerst niet onwelwillend tegenover procesafspraken staat en je daar vervolgens tijd, energie en kosten insteekt, dan mag je toch als verdachte verwachten dat een afspraak met het OM niet terzijde wordt geschoven? Nu wordt een deel van de verdachten ‘gestraft’ voor de proceshouding van een ander. Terwijl iedereen natuurlijk geheel vrij is in zijn keuze afspraken te maken met het OM. Bovendien zou de rechtbank ook in overleg kunnen treden met de resterende verdachten om te bespreken of het echt nodig is om de afgesplitste zaak in een andere samenstelling te behandelen. Nog los van het feit dat drie zittingsdagen kostbaar zijn in een megazaak met twintig verdachten. Alleen al het vinden van drie beschikbare zittingsdagen, met 20 verdachten en 20 advocaten, met elk hun verhinderdata is al een opgave an sich. En dan is nog niet eens rekening gehouden met een eventueel hoger beroep of een cassatie. Jammer dat de rechtbank Overijssel weer roet in het eten gooit en geen oog heeft voor de belangen van de individuele verdachten, die nu een snelle berechting binnen een redelijke termijn naar alle waarschijnlijkheid op hun buik kunnen schrijven.

Het bestaan van de mogelijkheid voor het maken van procesafspraken juichen wij toe. Het is alleen jammer dat het kennelijk uitmaakt bij welke rechtbank de zaak aanhangig is. Het lijkt ons goed als hier snel een eenduidige lijn in komt.

Heb je vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.