#337: Een stap vooruit, twee stappen terug

Op 23 juli 2019 schreef NRC een artikel over hoe het Openbaar Ministerie en de verdediging tot een bijzondere strafdeal waren gekomen. Het OM, de verdediging en de belastingdiensten van Nederland en Curaçao hadden intensief overleg gevoerd. In ruil voor het bieden van openheid van zaken en het afstaan van miljoenen aan wederrechtelijk verkregen voordeel zou justitie alleen voorwaardelijke gevangenisstraffen eisen. De rechtbank heeft nu een streep gezet door deze afspraken. Wat is hier precies gebeurd?

Het OM is op zoek naar mogelijkheden om speciale proces- en vonnisafspraken te kunnen maken tussen justitie en verdediging. In de krant wordt docent en onderzoeker Laura Peters van de Rijksuniversiteit Groningen geciteerd waarin zij aangeeft dat Nederland achterloopt op landen als België, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Engeland en de Verenigde Staten waar procesafspraken al jaren wettelijk verankerd zijn. Deze procesafspraken vloeien voort uit de capaciteitsproblemen die fraudezaken met zich meebrengen.

In deze zaak hebben het OM en verdediging de rechtbank gevraagd om de strafeis van het OM te volgen. Een unieke situatie, want een rechtbank is daartoe niet verplicht. De rechtbank overweegt in het vonnis ook dat er geen wettelijke grondslag bestaat op basis waarvan de rechtbank de overeenkomst tussen OM en verdediging dient te toetsen. De rechtbank is ook geen partij bij de overeenkomst. De rechtbank oordeelt echter dat zij op een aantal punten wel gebonden is aan de overeenkomst. Immers zijn er in de overeenkomst ook afspraken gemaakt over de inhoud van de tenlastelegging. Die wijzigingen tenlastelegging komen er, kort gezegd, op neer dat de aanvankelijke verwijten gewoontewitwassen en deelneming aan de criminele organisatie worden vervangen door schuldwitwassen. Door deze wijziging van de tenlastelegging is de rechtbank dus gebonden aan deze grondslag en de daaraan verbonden strafmaxima.

Verder overweegt de rechtbank dat zij conform de jurisprudentie van de Hoge Raad moet motiveren waarom een rechtbank een hogere straf oplegt dan geëist. In zoverre is de rechtbank ook gebonden door de overeengekomen strafeis. Echter komt de rechtbank uiteindelijk toch tot een andere straf dan is overeengekomen door partijen. Hoewel de rechtbank begrijpt dat een dergelijke overeenkomst tot stand is gekomen vanuit capaciteitsproblemen bij het OM ziet de rechtbank hierin geen reden om de overeenkomst te volgen.

De rechtbank beredeneert zelf wat een gepaste straf zou zijn en komt tot het oordeel dat ook al is de rechtbank gebonden aan de strafmaxima van schuldwitwassen, toch kan worden bewezen dat hier sprake was van gewoontewitwassen in de vorm van een criminele organisatie. Deze ernst van de feiten neemt de rechtbank mee in de strafmaat. Alle feiten en omstandigheden uiteindelijk afwegend komt de rechtbank tot gevangenisstraffen van respectievelijk vijf en zes jaren. Als bijkomende straf worden de verdachten het recht ontzegd tot uitoefening van het beroep van financieel dienstverlener voor vijf jaren.

Wij menen ten eerste dat de rechtbank geen oordeel had mogen geven over de vraag of sprake is van gewoontewitwassen en/of een criminele organisatie. De rechtbank is gebonden door de tenlastelegging en zou ons inziens ook in de strafmaat niet buiten de tenlastelegging om andere strafbare feiten moeten meewegen. Verder betreuren wij het dat de rechtbank niet meegaat in de afspraken die worden gemaakt tussen verdediging en het OM. Hoewel nog niet wettelijk verankerd hadden deze afspraken een belangrijke doorbraak kunnen betekenen in de strafzaken. Indien de rechtbank de afspraken had gevolgd zou dit een enorme stap voorwaarts betekenen in self reporting zaken. De rechtbank steekt hier nu een stokje voor waardoor de ontwikkeling in de aanpak van fraudezaken weer twee stappen terug wordt gezet.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je hierover van gedachten wisselen? Neem dan contact op met boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl. Uiteraard is het ook mogelijk om over dit onderwerp te praten in een Vaklunch on demand bij jou op kantoor.