#489: Eenmaal het volledig boetedossier, s.v.p.

Vorige week in Vaklunch #488 bespraken wij het belang van de waarborgen voor degene die een boetebeschikking krijgt opgelegd. Eén van die waarborgen is het recht op inzage in het dossier met de gegevens waarop de boete berust, neergelegd in art. 5:49 Algemene wet bestuursrecht (Awb). Een heldere bepaling op het eerste oog. In onze praktijk ervaren wij echter niet incidenteel grote weerstand wanneer wordt verzocht om inzage in het boetedossier. Hoe staat het met dit inzagerecht in (fiscale) boeteprocedures en hoe verhoudt dit zich tot een beroep op geheimhouding van stukken?

Het inzagerecht ex art. 5:49 Awb vloeit voort uit art. 6 EVRM; het recht op een eerlijk proces. Een bestuurlijke boete wordt namelijk gelijkgesteld aan een criminal charge. Dit betekent dat de waarborgen die gelden in het strafrecht ook gelden bij het opleggen van een bestuurlijke boete. Alle gegevens die een rol hebben gespeeld bij de afwegingen die leidden tot de boetebeschikking moeten dan ook worden verstrekt. Ook de gegevens die mogelijk de beschuldigingen ontkrachten. Een beschuldigde die een boete boven het hoofd hangt, kan zich immers niet behoorlijk verdedigen als hij niet bekend is met de tegen hem verzamelde gegevens.

In de praktijk doen bestuursorganen in fiscale boeteprocedures regelmatig een beroep op artikel 8:29 Awb om bepaalde op de zaak betrekking hebbende stukken geheim te houden. In die situaties wordt bijvoorbeeld aangevoerd door de inspecteur dat de stukken informatie bevatten over interne besluitvorming en de procespositie van het bestuursorgaan. Bij een beroep op artikel 8:29 Awb zal de geheimhoudingskamer van de rechtbank (of in hoger beroep: het hof) een belangenafweging moeten maken tussen het belang van geheimhouding van de stukken en het belang van de beboete persoon van integrale kennisneming in het boetedossier. Hierbij spelen onder meer belangen als het recht op een eerlijk proces, privacy van derden, effectieve rechtshandhaving en het verdedigingsbeginsel een rol. Een recent voorbeeld is hof Den Haag 27 juli 2022, waarin de geheimhoudingskamer oordeelde over geheimhouding van stukken die ten grondslag lagen aan navorderingsaanslagen en vergrijpboeten.

De vraag is vervolgens hoe het hierboven genoemde inzagerecht van art. 5:49 Awb zich dan verhoudt tot deze belangenafweging omtrent de geheimhouding. Met andere woorden, kan het recht van toegang tot alle stukken in een boeteprocedure zoals vervat in artikel 5:49 Awb worden ingeperkt? Hof Den Haag oordeelde eerder dit jaar in een medeplegersboeteprocedure dat een oordeel omtrent het inzagerecht van art. 5:49 Awb is voorbehouden aan de rechter in het hoofdgeding. De rechter in het hoofdgeding overwoog namelijk dat stukken die niet worden overgelegd op basis van art. 5:49 ook niet kunnen dienen als onderbouwing voor de boete. Zodoende wordt deze bepaling een toets achteraf over de vraag of stukken mogen meewegen in het eindoordeel over de boete. De bepaling is echter bedoeld als een grond waarop stukken dienen te worden verstrekt zodat de beschuldigde zich tegen de boete kan verdedigen. Hieruit kan de conclusie worden getrokken dat in de jurisprudentie niet het passend gewicht aan art. 5:49 Awb wordt gekoppeld. De beschuldigde kan zich daardoor pas laat voor de feitenrechter verdedigen tegen conclusies op basis van stukken die hij tot dat moment niet kende. Daarnaast blijkt uit het arrest van hof Den Haag dat rechtbank of hof in het hoofdgeding de beslissing van de geheimhoudingskamer effectief naast zich neerlegt als naar zijn mening sprake is van een schending van art. 5:49 Awb.

Het zou recht doen aan de waarborgen van artikel 6 EVRM als de geheimhoudingskamer het inzagerecht ex artikel 5:49 Awb een duidelijkere rol laat spelen in de geheimhoudingsprocedure. Onzes inziens zou dat moeten inhouden dat in een boeteprocedure geldt dat “alles wordt verstrekt, tenzij” in plaats van andersom.

Heb je hier vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.