#297: Verklaringsvrijheid en de waarheid

In Vaklunch #286 hebben wij aandacht besteed aan de conclusie van advocaat-generaal mr. Knigge van 4 september 2018 over de vraag wanneer sprake is van strafbare beïnvloeding van getuigen. Mr. Knigge concludeerde dat van strafbare beïnvloeding eerst sprake is indien iemand een getuige dusdanig beïnvloedt dat deze niet meer in vrijheid kan verklaren. Althans, wanneer de beïnvloeding dusdanig is dat de getuige zich niet meer vrij voelt om te getuigen. Het aanmoedigen van de getuige om naar waarheid te verklaren valt volgens mr. Knigge niet onder die strafbare beïnvloeding. Ook niet als dat gepaard gaat met bedreiging. Dan is immers sprake van een ander strafbaar feit, te weten bedreiging. Inmiddels heeft de Hoge Raad in deze zaak arrest gewezen op 13 november 2018. Brengt dit arrest iets nieuws onder de zon?

In deze zaak gaat het om een veroordeling van strafbare beïnvloeding op grond van artikel 285a Wetboek van Strafrecht. De veroordeling is gebaseerd op een telefoongesprek tussen de verdachte en de getuige die meldde dat hij zich niet met de zaak van de verdachte zou bemoeien. De verdachte heeft daarop tegen de getuige gezegd dat hij wel moest getuigen. Ook heeft de verdachte gezegd wat de getuige zou moeten zeggen en dat hij “wel goed moest praten”. In cassatie is geklaagd dat het Hof niet heeft beslist op het uitdrukkelijk onderbouwd standpunt van de verdediging dat geen sprake is van beïnvloeding in de zin van artikel 285a Wetboek van Strafrecht. De raadsman heeft aangevoerd dat de verdachte in zijn visie heeft geprobeerd de getuige te laten verklaren in overeenstemming met de waarheid en dat daarom niet kan worden aangenomen dat het de bedoeling was van de verdachte om de getuige in strijd met de waarheid te laten verklaren.

De Hoge Raad oordeelt dat uit de bewijsvoering van het Hof blijkt dat niet alleen sprake is geweest van het aandringen op een verklaring. Ook blijkt volgens de Hoge Raad dat er sturende bemoeienis is geweest over de inhoud van die verklaring. Om die reden mocht het Hof afwijken van hetgeen door de verdediging naar voren is gebracht. De Hoge Raad oordeelt dat voor zover het middel in cassatie steunt op de opvatting dat is vereist dat komt vast te staan dat de beïnvloeding van de verdachte ertoe strekte de getuige te bewegen een onware verklaring af te leggen, dat een onjuiste opvatting is.

De Hoge Raad verwijst onder meer naar het arrest van de Hoge Raad van 27 mei 2008, waarin is geoordeeld dat het voor strafbare beïnvloeding voldoende is dat komt vast te staan dat de uiting kennelijk bedoeld was om de verklaringsvrijheid te beïnvloeden zonder dat wordt vereist dat die kennelijke bedoeling ook tot een daadwerkelijke beïnvloeding heeft geleid. De Hoge Raad oordeelt in dit arrest van 13 november 2018 dat als de uiting tegenover de getuige er op is gericht dat deze een verklaring zal afleggen, zonder zich te bemoeien met de wezenlijke onderdelen ervan, geen sprake is van beïnvloeden. “Dat ligt anders indien de uiting ertoe strekt dat de af te leggen verklaring een bepaalde inhoud zal hebben, bijvoorbeeld doordat een persoon wordt ontmoedigd een belastende verklaring af te leggen of wordt aangemoedigd een ontlastende verklaring af te leggen.” Dat beperkt immers de vrijheid van de getuige om naar waarheid of geweten een verklaring af te leggen.

Hoewel het oordeel van mr. Knigge over de onderhavige situatie (vrijspraak) en die van de Hoge Raad (veroordeling Hof blijft in stand) andere resultaten tot gevolg hebben, zijn zij het in de kern wel met elkaar eens. De grens is bereikt als een getuige ‘woorden in de mond worden gelegd’ en wordt aangedrongen op het afleggen van een belastende dan wel ontlastende verklaring. De getuige moet in staat blijven daarover zijn eigen afweging te maken. Hoewel het rechtsgoed dat artikel 285a Wetboek van Strafrecht beoogt te beschermen niet de waarheid maar de verklaringsvrijheid van de getuige is, blijft het ons inziens kwalijker om aan te dringen op een verklaring die strijdig is met de waarheid dan op een verklaring die de waarheid recht doet.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl.