#546: FESTINA LENTE

Je bent verdachte in een strafzaak. De zittingsdag is aangebroken – voor jou een ontzettend spannende en belangrijke dag. Het is de eerste keer dat een onafhankelijke rechter naar jouw verhaal gaat luisteren na jaren van onderzoek en verwijten aan jouw adres. Na de feitenbehandeling krijgt de officier van justitie het woord. Zij eist een gevangenisstraf. Dat maakt veel indruk. Je bent blij dat jouw advocaat na het requisitoir het woord krijgt om het beeld dat de officier heeft neergezet iets te nuanceren. Maar dan…

Je advocaat deelt de pleitnota uit. De voorzitter vraagt hoe lang het gaat duren en kijkt direct hoeveel pagina’s het zijn. Tijdens het pleidooi kijkt hij voortdurend op de klok. Als blijkt dat je advocaat naar aanleiding van het requisitoir een aanvullend verweer zal voeren, dat niet in de pleitnota is opgenomen, reageert de rechter zichtbaar geïrriteerd: hij had graag voor de spits naar huis willen rijden, maar dat gaat nu niet meer lukken.

Het hierboven geschetste beeld van de gehaaste of ongeïnteresseerde rechter is natuurlijk gechargeerd. Toch ligt dit voorbeeld soms ook weer niet zo ver van de werkelijkheid. De hang naar steeds maar meer efficiëntie krijgt soms de overhand, zonder dat men erbij stilstaat wat dat met de verdachte kan doen. Hoewel wij absoluut voorstander zijn van goed gestructureerde, to-the-point pleidooien, moeten wij ons realiseren dat de zitting het (enige) moment is voor verdachten om aandacht te vragen voor hun kant van het verhaal. En door de tijd te nemen om daarnaar te luisteren, valt wat ons betreft juist veel te winnen op het gebied van efficiëntie.

In ons jubileumboekje, Heb je even voor mij, spraken wij met verschillende mensen uit de praktijk over ‘rechtsvrede’: de mate waarin een verdachte vrede heeft met de uitkomst van een strafzaak (of die uitkomst in ieder geval accepteert). Voor het accepteren van de uitkomst is het van groot belang dat de verdachte zich gehoord voelt.[1] Daarvoor is onder meer bepalend hoe het er op zitting aan toe gaat. Onderdeel daarvan is óók de reactie van de rechtbank op de advocaat, die vaak jarenlang de enige vertrouwenspersoon is geweest voor de verdachte.

Wij begrijpen dat rechters er weinig voor voelen om naar oeverloos gezwets van advocaten te luisteren. Negen van de tien keer wordt een pleitnota inderdaad beter door flink te schrappen. En wij begrijpen eveneens dat de rechter vaak al snel de kern van de verweren te pakken heeft, waardoor het onnodig kan lijken om de hele pleitnota voor te dragen. Maar het pleidooi heeft meer functies dan alleen het naar voren brengen van juridische verweren. Verdachten zijn soms jarenlang onderwerp van onderzoek geweest, er is een dik dossier opgesteld waaruit doorgaans geen al te best beeld van hen naar voren komt. Het pleidooi moet zorgen voor tegenwicht. Het pleidooi geeft verdachten het gevoel dat er iemand aan hun kant staat, dat er iemand voor hen vecht.

De strafrechtspraktijk is al jaren overbelast. Dat vraagt veel van rechters. Maar tot er voor dat structurele probleem een oplossing is gevonden, is het de kunst om partijen in ieder geval het gevoel te geven dat zij alle tijd van de wereld hebben om hun verhaal te doen. Door advocaten al te zeer te beknotten in hun spreekruimte kan een rechter afbreuk doen aan de bereidheid van verdachten om de uitspraak te accepteren. Zij hebben dan mogelijk niet het gevoel dat zij echt zijn gehoord, en willen een nieuwe set rechters die wél naar hun verhaal luisteren. Dat is pas inefficiënt.

Een daadwerkelijk luisterend oor van de rechter, ook bij pleidooi, kan volgens ons alleen maar bijdragen aan de rechtsvrede. Een iets langere zittingsdag kan op de lange termijn juist veel tijdwinst opleveren. Onze tip: haast u langzaam.

Heb je hier vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.

 

[1] EHRM Taxquet t. België: “Reasoned decisions also serve the purpose of demonstrating to the parties that they have been heard, thereby contributing to a more willing acceptance of the decision on their part.”