#461: Vervreemding bevreemdt

Stelt u zich voor: u bent verdachte in een strafzaak. Er is conservatoir beslag gelegd op uw huis, uw bankrekening en uw auto om betaling van een eventuele boete veilig te stellen. Na een procedure van twee jaar spreekt de rechter u vrij. Gefeliciteerd! Het beslag wordt opgeheven en u kunt weer vrijelijk beschikken over uw eigendommen. Behalve over de auto, want die heeft het Openbaar Ministerie in afwachting van de zitting verkocht. Dat vindt u toch zeker geen probleem?

Dit haast kafkaëske scenario is naar Nederlandse maatstaven volledig rechtmatig. Jaarlijks wordt conservatoir beslag gelegd op enorme hoeveelheden spullen – auto’s, kunstwerken, elektronica, dieren – die gedurende de strafzaak allemaal moeten worden opgeslagen. Dit kost de overheid handenvol geld: niet alleen moeten loodsen worden gehuurd om de spullen in te bewaren, maar sommige ongebruikte voorwerpen dalen ook snel in waarde waardoor de verhaalsmogelijkheden steeds beperkter worden. Als oplossing voor deze problemen is artikel 117 Sv in het leven geroepen, dat de mogelijkheid biedt om inbeslaggenomen goederen te ‘vervreemden’. In de praktijk houdt dit in dat de goederen worden verkocht op een openbare veiling. De verdachte hoeft hierover niet te worden ingelicht, en negen van de tien keer gebeurt dit dan ook niet.

Tot vervreemding kan alleen worden overgegaan als het Openbaar Ministerie daarvoor een machtiging geeft afgegeven. Dat kan in drie gevallen:

– Als het voorwerp niet geschikt is voor beslag, zoals bijvoorbeeld bij inbeslagname van een dier;

– Als de kosten van het bewaren van het voorwerp niet in redelijke verhouding staan tot de waarde van het voorwerp, wat het geval is bij grote voorwerpen zoals relatief goedkope auto’s;

– Als het voorwerp vervangbaar is en de waarde ervan op eenvoudige wijze kan worden bepaald. Hierbij kan ook worden gedacht aan auto’s. Overigens kan volgens ons altijd worden getwist over de vervangbaarheid van goederen met het oog op de emotionele waarde ervan.

Als het voorwerp is vervreemd, blijft het beslag rusten op de verkregen opbrengst. Wanneer teruggave wordt gelast, wordt in plaats van het inbeslaggenomen goed deze opbrengst aan de rechthebbende geretourneerd. Daarbij geldt dat als het voorwerp is verkocht tegen een onredelijk lage prijs, de daadwerkelijke waarde moet worden vergoed en niet die te lage opbrengst. U, vrijgesproken verdachte, krijgt dus helaas niet uw auto vol herinneringen terug, maar de luttele dagwaarde waarvoor deze is geveild. Hoe u daarmee een nieuwe auto koopt, moet u zelf maar uitvogelen.

Het spreekt voor zich dat deze gang van zaken moeilijk uit te leggen is. Met name het feit dat de verdachte niet wordt geïnformeerd over de vervreemding, voelt onrechtvaardig. Wij begrijpen dat het niet werkbaar is om alle inbeslaggenomen goederen in afwachting van een vonnis op te slaan en dat het in bepaalde gevallen mogelijk moet blijven om deze te vervreemden. Wij pleiten echter voor een systeem met meer waarborgen voor de verdachte. Om te beginnen zou het volgens ons al veel helpen als het voornemen tot vervreemding aan de verdachte zou worden medegedeeld. Zo’n aankondiging zou de verdachte een onaangename verrassing besparen. En hij of zij kan dan ook proberen om het goed vóór de veiling terug te krijgen door middel van een zekerheidsstelling (118a Sv). Andere waarborgen waar aan kan worden gedacht, zijn de mogelijkheid van (vrucht)gebruik van inbeslaggenomen goederen of een tussentijdse controle, waarbij wordt nagegaan of de noodzaak van het beslag nog altijd bestaat. Mogelijk hoeft een goed helemaal niet te worden vervreemd, omdat het simpelweg kan worden teruggegeven.

Het Openbaar Ministerie was vorig jaar kritisch op het eigen beslagbeleid (zie daarover ook Vaklunch #451). Helaas zien we in de praktijk nog weinig verandering. Totdat de nieuwe aanpak is ingevoerd, kan het lonen om proactief te informeren naar de stand van zaken na inbeslagname. Het Openbaar Ministerie is niet wettelijk verplicht om verdachten te informeren over vervreemding, maar het handelt wel onbehoorlijk als het die informatie niet deelt wanneer daar expliciet om is gevraagd.

En wat kunt u intussen zelf doen, als beslagen verdachte? U kunt de veilingcatalogus van Domeinen Roerende Zaken in de gaten houden. Maar als u uw auto daarin ziet staan, moet u snel zijn – hij kan elk moment onder de hamer gaan.

Heb je vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.