#416: Een herstelbaar verzuim?

Veelvuldig hebben wij geschreven over het feit dat de juistheid van een proces-verbaal niet zonder meer kan worden aangenomen, en niet zonder reden. Hierover schreven we onder meer al in Vaklunches #12, #43, #99,  #132, #148 en #320. Het ligt in de lijn der verwachting dat (opzettelijke) onjuistheden in processen-verbaal vaker voorkomen dan ze aangetoond kunnen worden in de praktijk. De besproken jurisprudentie in die Vaklunches zal dus slechts het topje van de ijsberg zijn. Wat wij moeilijk kunnen verkroppen is dat hier zo lichtzinnig mee wordt omgegaan. Immers, als er bewijs is dat er fouten door de opsporingsambtenaren zijn gemaakt in de processen-verbaal dan kan dit bewijs veelal ook meteen dienen om de geconstateerde fouten met de mantel der liefde te bedekken. Het probleem is daarmee dan toch opgelost?

Dit gebeurde ook in een recent arrest van het Gerechtshof Den Haag. Door het hof wordt vastgesteld dat de processen-verbaal van diverse verhoren niet overeenkomen met de audiotapes van die verhoren. Het hof oordeelt:

“De opsporingsambtenaren hebben naar het oordeel van het hof gehandeld in strijd met hun verbaliseringsplicht door (op ambtseed) een proces-verbaal op te maken met een op onderdelen ontoereikende en onjuiste weergave van hetgeen door hen is bevonden. Dit verzuim is echter hersteld door de beschikbaarheid van geluidsopnames van de verhoren, waardoor de verdediging op de onjuiste weergaven heeft kunnen wijzen. Het hof kan een en ander nu bovendien betrekken bij zijn oordeelsvorming.”

Eind goed al goed, lijkt de gedachte van het hof. En hoewel dit wellicht in lijn is met de jurisprudentie van de Hoge Raad levert het een bittere nasmaak op. Op basis van de geldende jurisprudentie kan in zo een geval namelijk worden geoordeeld dat geen sprake is van een onherstelbaar vormverzuim omdat de audiotape het ‘verzuim’ heeft hersteld. Maar wat als er geen audiotape voorhanden is? Of als de verdediging niet alert genoeg is op de (on)juistheid van een proces-verbaal? En waarop kan vertrouwen in processen-verbaal in het algemeen worden gebaseerd als dit soort situaties zich kennelijk voordoen? Wij menen dat dergelijke verzuimen niet meer kunnen worden hersteld. Het leed is geschied en het vertrouwen is geschaad.

Dit wordt door het hof overigens ook wel in enige mate erkend. Ten aanzien van een deel van een verhoor waar geen audiotape van voorhanden is en wel cruciaal zou zijn geweest voor het bewijs, oordeelt het hof dat dit proces-verbaal van het verhoor wordt uitgesloten van het bewijs. Deze bewijsuitsluiting berust overigens niet op de toepassing van artikel 359a Sv, maar vloeit rechtstreeks voort uit de regel dat de rechter bij de beantwoording van de vraag of het tenlastegelegde kan worden bewezen verklaard, alleen dat bewijsmateriaal gebruikt dat hij betrouwbaar en bruikbaar vindt. En met deze constatering is de kous af.

Deze werkwijze leidt ertoe dat het Openbaar Ministerie niet wordt geprikkeld zich te verantwoorden over dit soort fundamentele problemen in het strafproces. Vragen die direct opdoemen zijn: wordt intern actie ondernomen om dit soort vormverzuimen tegen te gaan? En wat gebeurt er als zo’n verzuim is geconstateerd? Leert het Openbaar Ministerie ervan en is er een drive om te verbeteren, voert het Openbaar Ministerie bijvoorbeeld een interne kwaliteitstoets uit op onderzoeksdossiers en wordt daarover gerapporteerd? En heel belangrijk: moeten niet alle opsporingshandelingen controleerbaar worden gemaakt? Nu is een verdachte afhankelijk van een zeer actieve verdediging die achter fouten dient te komen, hetgeen in onze rechtsstaat niet nodig zou mogen zijn. Het maakt maar weer eens duidelijk dat niet klakkeloos kan worden afgegaan op processen-verbaal. Daar zal de verdediging op moeten blijven hameren.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je hierover van gedachten wisselen? Neem dan contact op met boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl. Uiteraard is het ook mogelijk om over dit onderwerp te praten in een digitale Vaklunch on demand.