#456 Geen oogmerk, geen omkoping
In Vaklunch #431 schreven wij dat Nederland al meerdere malen op de vingers is getikt wegens gebrekkige handhaving van corruptie. De Nederlandse overheid zou te weinig doen om corruptie bij politici en ambtenaren te bestrijden en te voorkomen. Tegelijkertijd signaleren wij in de rechtspraak dat het Openbaar Ministerie het juridisch kader van omkoping onjuist toepast. Met name de bewijslevering voor het bestanddeel ‘oogmerk’ leidt in de praktijk tot problemen, zo bleek onlangs weer uit een vonnis van de rechtbank Amsterdam. Wat ons betreft is het dan ook goed om hier nogmaals aandacht aan te besteden.
Artikel 177 van het Wetboek van Strafrecht definieert actieve omkoping van een ambtenaar als het aanbieden van een gift, belofte of dienst met het oogmerk de ambtenaar te bewegen in zijn bediening iets te doen of na te laten. Oogmerk is een bijzondere vorm van opzet, dat ten minste een soort noodzakelijkheidsbewustzijn vereist (bepaald handelen levert noodzakelijkerwijs een bepaald gevolg op). Voorwaardelijk opzet (ook wel opzet met mogelijkheidsbewustzijn) is dus niet voldoende, zoals onder meer vorig jaar nog door de Fraudekamer van de rechtbank Noord-Nederland werd benadrukt. Indien het oogmerk niet afgeleid kan worden uit de verklaring van de verdachte, moet worden gekeken naar de feiten en omstandigheden ‘van en rondom’ de gift. Daaruit moet dan kunnen worden opgemaakt dat het niet anders kan zijn dan dat de verdachte het doel had daarvoor iets terug te krijgen van de ambtenaar.
Dat de lat voor het bewijs van het bestanddeel oogmerk hoog ligt, werd recentelijk nogmaals bevestigd door de rechtbank Amsterdam. In deze zaak werd de verdachte onder meer vervolgd voor actieve ambtelijke omkoping. Ze werd ervan verdacht tegen betaling een gehandicaptenparkeervergunning te hebben verkregen van gemeenteambtenaren, terwijl ze daar geen recht op had. Uit het onderzoek bleek dat zij via een kennis een valse parkeervergunning in het bezit had gekregen, die niet was uitgegeven door de gemeente. De verdachte had een aanvraagformulier voor een gehandicaptenparkeervergunning ingevuld en aan de kennis verstrekt en daarbij € 1.000,- contant overhandigd. De aanvraag was vervolgens door twee gemeenteambtenaren – die ook als verdachten terechtstonden – afgerond en in de systemen verwerkt.
Het Openbaar Ministerie betoogde dat de verdachte de gemeenteambtenaren had omgekocht door hun contant € 1.000,- te betalen voor de parkeervergunning. De rechtbank ging daar echter niet in mee, omdat het bewijs voor het vereiste oogmerk ontbrak.
De rechtbank merkte daarbij nadrukkelijk op dat oogmerk de zwaarste vorm van opzet betreft en dat voorwaardelijk opzet niet voldoende is voor een veroordeling voor omkoping. Bovendien moet dat oogmerk niet zozeer gericht zijn op het doen van de gift, maar op het gewilde gevolg, namelijk dat de ambtenaar iets doet of nalaat als gevolg van die gift. Volgens de rechtbank kon in dit geval niet worden vastgesteld dat de verdachte het oogmerk had dat de ambtenaren iets zouden doen of nalaten naar aanleiding van haar betaling. Uit het dossier kon namelijk niet worden afgeleid dat de verdachte überhaupt wist bij wie haar geld precies terecht zou komen (en dus of diegene een ambtenaar was of niet). Niet kon worden bewezen dat de verdachte ervan op de hoogte was dat zij het bedrag van 1000 euro aan ambtenaren van de gemeente betaalde zodat zij vanuit hun functie een parkeervergunning voor haar zouden regelen waar ze geen recht op had. Het feit dat de verdachte in algemene zin had kunnen weten dat er ambtenaren betrokken zouden zijn bij de aanvraag voor de parkeervergunning, vond de rechtbank daarvoor onvoldoende. De rechtbank sprak de verdachte daarom vrij van omkoping.
Het is goed om te zien dat de rechterlijke macht het bewijs voor omkoping kritisch blijft toetsen. De toegenomen aandacht voor corruptiebestrijding mag er in geen geval toe leiden dat de waarborgen die in de strafbaarstelling van corruptie zijn vastgelegd onzorgvuldig of onjuist worden toegepast.
Heb je hier vragen over of wil je van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.
No Comments