#039: De verzekerde mag zelf kiezen

Het Europese Hof van Justitie heeft op 7 november 2013 bepaald dat rechtsbijstandverzekeraars aan hun verzekerden een vrije advocaatkeuze moeten bieden. Verzekeraars mogen niet in de verzekeringsovereenkomst opnemen dat de kosten voor een externe rechtsbijstandsverlener ‘slechts vergoed worden indien de verzekeraar van mening is dat de behandeling van de zaak aan een externe rechtshulpverlener moet worden uitbesteed’. Nee, het Hof heeft bepaald dat het aan de verzekerde is om te bepalen of een externe advocaat wordt ingeschakeld. En dat geldt ook in procedures waarbij procesvertegenwoordiging niet verplicht is.
 
De zaak kwam bij het Hof nadat de Hoge Raad had verzocht om een prejudiciële beslissing in een zaak tegen DAS Rechtsbijstand. De betrokkene in kwestie wenste zelf een advocaat te kunnen kiezen in een procedure om een schadevergoeding tegen zijn voormalige werkgever in verband met ’kennelijk onredelijk ontslag’. DAS stelde zich op het standpunt dat het recht op vrije advocaatkeuze pas ontstaat op het moment dat de rechtsbijstandverzekeraar beslist dat de zaak niet door een eigen jurist kan worden gedaan, maar dat een externe advocaat moet worden ingeschakeld.

Gerechtshof Amsterdam volgde deze redenering van de DAS en oordeelde dat niet  was voldaan aan de voorwaarde dat de rechtsbijstandsverzekeraar een externe advocaat had verzocht de belangen van de verzekerde te behartigen. De verzekerde mocht daarom niet zelf een advocaat van zijn keuze inschakelen. Tegen deze uitspraak is cassatie ingesteld door de verzekerde. De Hoge Raad heeft daarop prejudiciële vragen gesteld aan het Europese Hof van Justitie over de exacte reikwijdte van het recht op vrije advocaatkeuze bij rechtsbijstandsverzekeringen. De beperkte uitleg van Gerechtshof Amsterdam kan volgens het Europese Hof niet door de beugel. Een dergelijke beperkte uitleg valt niet te verenigen met de doelstelling van de rechtsbijstandsverzekeringsrichtlijn om de belangen van verzekerden ruim te beschermen. Het is dus niet aan de rechtsbijstandverzekeraar om te bepalen of een externe advocaat moet worden ingeschakeld, maar aan de verzekerde.

 
Door deze uitspraak zullen rechtsbijstandverzekeraars zich naar verwachting vaker moeten wenden tot externe advocaten. De verzekeraars vrezen een stijging van de verzekeringspremies. Echter, ten aanzien daarvan oordeelt het Europese Hof: ‘Met betrekking tot de kwestie van de hoogte van de verzekeringspremies moet worden gepreciseerd dat de verschillende manieren waarop de verzekerde zijn recht op vrije keuze van rechtshulpverlener kan uitoefenen, niet uitsluiten dat in bepaalde gevallen beperkingen kunnen worden gesteld aan de kosten die door de verzekeraars worden vergoed.’
 
Gelet op eerdere rechtspraak van het Europese Hof betekent de keuzevrijheid niet dat de lidstaten verzekeraars tot volledige dekking van de kosten van de verdediging moeten verplichten. Dat zou wel het geval zijn indien het door een beperkte kostenvergoeding voor de verzekerde in de praktijk onmogelijk wordt een redelijke keuze te maken over zijn vertegenwoordiger. Het is aan de nationale rechterlijke instanties om na te gaan of sprake is van een zodanige beperking. Het Hof overweegt verder dat het de verzekeraars en de verzekerden vrij staat een hogere premie overeen te komen voor een hoger niveau van vergoeding van de kosten van rechtsbijstand.
 
Deze uitspraak zal niet alleen de nodige consequenties hebben voor rechtsbijstandverzekeringsland, maar ook voor de advocatuur. Deze beslissing maakt het immers mogelijk dat verzekerden een voor hun specifieke probleem gespecialiseerd advocaat in de arm nemen. In hoeverre er daadwerkelijk ‘werk aan de winkel’ is voor externe advocaten zal de tijd leren. Het al dan niet inschakelen van een externe advocaat zal voor de minder vermogende verzekerden afhangen van de al dan niet stijgende verzekeringspremies.

Ben jij al eens ingeschakeld als advocaat om vervolgens in een discussie te verzeilen met de verzekering of jij mag optreden voor je cliënt?