#528: Een beheersbare Wwft-meldingenstroom

Banken hebben een belangrijke functie als het gaat om de bestrijding van witwassen. Ze worden ook wel de ‘poortwachters tegen witwassen’ genoemd. De afgelopen jaren zijn meerdere grote banken in Nederland fors op de vingers getikt omdat zij zich niet (voldoende) hielden aan de verplichtingen in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Ondertussen klagen banken dat de uitvoeringsrichtlijnen vaag zijn waardoor het te moeilijk wordt gemaakt om de verplichtingen na te leven. Daar komt nu (hopelijk) verandering in: vorige week publiceerde de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) samen met De Nederlandsche Bank (DNB) de eerste vijf van een reeks nieuwe ‘standaarden’ die een risk-based en daarmee effectiever toezicht van banken mogelijk moet maken.

Eerder schreven wij in Vaklunch #485 al over de steeds groter wordende hoop meldingen van ongebruikelijke transacties die bij de FIU binnenkwam in 2021, voornamelijk afkomstig van banken. De Raad van State en de Rekenkamer waren in 2022 in hun rapporten kritisch over de samenwerking van banken, toezichthouders en opsporingsinstanties. Er worden namelijk te snel meldingen gedaan van ongebruikelijke transacties, uit de angst van banken dat de Wwft-regels niet worden nageleefd. Dat is ook niet gek, na de forse schikkingen die bijvoorbeeld ING in 2018 en ABN in 2021 hebben getroffen met het OM als gevolg van niet naleving van de Wwft. Melden om te melden leek het nieuwe adagium te worden.

Ondertussen wordt slechts een fractie van deze grote hoeveelheid meldingen door de FIU verder onderzocht. Dit zet volgens de Rekenkamer vraagtekens bij de effectiviteit van het systeem. Het doen van een melding voor elk wissenwasje moet worden voorkomen. Daartegenover staat dat banken zich door de onduidelijke uitvoeringsrichtlijnen (te) snel genoodzaakt voelen om meldingen te doen en hun klanten het vuur aan de schenen te leggen door gedetailleerde vragenbrieven te versturen, wat uiteindelijk kan resulteren in het opzeggen van de bankrekening. Over deze vergaande gevolgen schreven wij ook in Vaklunch #447 en #334. De Raad van State vroeg zich in haar advies vorig jaar dan ook af of deze gevolgen, die een vergaande inbreuk op grondrechten impliceren, proportioneel is. Het gebrek aan effectiviteit en proportionaliteit van het systeem werd vorig jaar ook gesignaleerd in het rapport van de NVB. Ook DNB signaleert deze gebreken in een gepubliceerd rapport ‘Van herstel naar Balans’. Dat er tussen de verschillende instanties consensus bestaat over de gebreken bij dit huidige systeem, is dus duidelijk.

De NVB kwam daarom vorige week – in afstemming met toezichthouder DNB en het Ministerie van Financiën – met de eerste vijf van een serie standaarden voor banken die een basis moeten bieden voor “een gerichte en proportionele uitvoering van hun Wwft-verplichtingen”. Of anders gezegd: “voor risicogebaseerd klantonderzoek”. Deze vijf standaarden bieden richtlijnen voor onder andere het verifiëren van de UBO, transacties in door de EU bestempelde ‘high risk third countries’, en het herkennen van opvallende transacties. Voor elk deelonderwerp wordt onderscheid gemaakt tussen en invulling gegeven aan lage, neutrale, en hoge risicogevallen. Het doel van deze standaarden is een klantonderzoek dat meer is gericht op échte risico’s voor witwassen, en minder op uitgebreide vragenlijsten voor klanten met een laag of neutraal risico. Zo wordt niet meer zomaar elke transactie in een high risk third country als ongebruikelijk aangemerkt, en kan de bank voor het identificeren en verifiëren van de UBO bij laag en neutraal risico-scenario’s de gegevens in het UBO-register gebruiken. Ondertussen vinden nog rondetafelgesprekken plaats tussen de NVB, DNB en het Ministerie van Financiën over meerdere standaarden voor met name een aantal specifieke sectoren. De komende tijd kunnen wij van de NVB dan ook nog ongeveer twaalf standaarden verwachten. Toezichthouder DNB kan zich vinden in deze nieuwe standaarden voor de banken, zo berichtte het Financiële Dagblad vorige week. DNB komt in de loop van het jaar dan ook met de publicatie van een nieuwe leidraad waarin deze nieuwe Wwft-aanpak wordt bekrachtigd.

Wat ons betreft zijn deze nieuwe standaarden een stap in goede richting. De rol van de banken in het huidige systeem van witwasbestrijding was hoognodig toe aan een efficiëntieslag. Daarvoor lijkt nu de eerste stap gezet. Wat het concrete effect gaat worden van deze nieuwe aanpak moet nog blijken, maar hopelijk leidt het ertoe dat rekeninghouders minder snel worden overvallen met vergaande vragenlijsten of zelfs het opzeggen van de klantrelatie. Wij houden de ontwikkelingen in ieder geval nauwlettend in de gaten, en zijn benieuwd naar de overige standaarden en de verwachte leidraad van DNB later dit jaar.

Heb je hier vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.