#434: Advocaten, acrobaten

Bijna vijf jaar geleden, in Vaklunch #142, schreven wij over de grens tussen voorbereiding en beïnvloeding van getuigen. Dit kan soms een ingewikkelde evenwichtsoefening zijn: de advocaat moet als een koorddanser balanceren tussen enerzijds de beste belangenbehartiging voor zijn cliënt en anderzijds een neutrale voorbereiding. Wij concludeerden toen dat een cruciale factor voor de beoordeling of sprake was van beïnvloeding van een getuige de vraag was of die getuige woorden in de mond waren gelegd. Welke ontwikkelingen hebben zich sindsdien op dit gebied voorgedaan?

Het ongeoorloofd beïnvloeden van een getuige is al sinds jaar en dag tuchtrechtelijk verboden. Een eerste punt van belang is dat in 2018 de Gedragsregels Advocatuur zijn aangepast. Waar de Gedragsregels in dit kader advocaten eerder verboden om überhaupt in contact te treden met getuigen van de wederpartij, mogen advocaten volgens de nieuwe regel (nummer 22) inmiddels contact hebben met alle getuigen, zij het dat ze zich hierbij zorgvuldig moeten opstellen. Zij mogen geen handelingen verrichten die zouden kunnen leiden tot “ongeoorloofde beïnvloeding”.

Het opzettelijk beïnvloeden van getuigen is daarnaast voor iedereen strafbaar gesteld in artikel 285a Sr. Een advocaat die zich aan dit feit schuldig maakt, loopt dus het risico zowel tuchtrechtelijk als strafrechtelijk bestraft te worden.

Het evenwichtsspel zit hem in de voorbereiding van een getuige. De advocaat zal voordat hij iemand als getuige aandraagt eerst willen weten wat hij of zij precies heeft waargenomen. Tijdens het verhoor wil de advocaat immers niet voor (onaangename) verrassingen komen te staan. Voorafgaand aan het verhoor zal dus een gesprek met de beoogde getuige moeten plaatsvinden waaruit de waarde van de eventuele verklaring duidelijk moet worden. Tijdens dit gesprek zal de advocaat erop moeten letten de getuige niet (ongeoorloofd) te beïnvloeden, bijvoorbeeld door sturende vragen te stellen of antwoorden te dicteren.

Echt netelig kan het worden als de advocaat een verdachte bijstaat die in de zaak van een medeverdachte als getuige wordt gehoord (volgt u mij nog?). De cliënt wordt dan gehoord in de hoedanigheid van getuige, maar hij of zij heeft als verdachte ook een groot belang bij de af te leggen verklaring. Vanzelfsprekend kan niet worden verwacht dat de getuige/verdachte een voor zichzelf nadelige verklaring aflegt, maar in deze situatie is een goede voorbereiding wel van cruciaal belang. De vraag is: welke rol mag de advocaat daarin spelen?

De strafrechtspraak geeft voor de beantwoording van deze vraag wel enige richting. In 2008 gaf de Hoge Raad het basiscriterium voor veroordeling op grond van artikel 285a Sr: voldoende is dat komt vast te staan dat de uiting van de verdachte kennelijk bedoeld was om de vrijheid van de getuige om naar waarheid of geweten te verklaren, te beperken. In 2018 voegde de Hoge Raad hieraan toe dat sprake moet zijn van bemoeienis met de inhoud van de verklaring (zie hierover ook Vaklunch #297). Van dat soort bemoeienis was volgens het hof Arnhem-Leeuwarden eerder dit jaar sprake, toen een belastingadviseur die werd verdacht van het valselijk opmaken van aangiften inkomstenbelasting aan een van zijn cliënten een document getiteld ‘verweerschrift’ mailde ter voorbereiding op diens verhoor bij de rechter-commissaris. Het doel van de belastingadviseur was kennelijk dat de getuige een verklaring zou afleggen met dezelfde strekking als het verweerschrift. Volgens het hof kwam dit neer op strafbare beïnvloeding.

Over dit onderwerp is nog altijd relatief weinig bekend, en het laatste woord is er dan ook zeker niet over gezegd. Juist omdat de toets zo feitelijk is en de materie zo casuïstisch, lijkt de perfecte balanceeract (nog) niet te bestaan. Het blijft in elk geval van onverminderd belang om voorzichtig te zijn in de omgang met getuigen en hen, zoals wij vijf jaar geleden al concludeerden, nooit woorden in de mond te leggen. Daaronder kan dus ook vallen – zo weten wij nu – het verstrekken van inhoudelijke stukken over het verhoor aan de getuige.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl.