#587: Niet zomaar (voorwaardelijk) opzet!

Vaklunch.nl is terug van zomerreces, en waar beter mee te beginnen dan met het strafrechtelijk leerstuk van het voorwaardelijk opzet, dat de gemoederen vaak bezighoudt. De riedel ‘het bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat een bepaald gevolg intreedt’ heeft iedere jurist goed in de oren geknoopt. Maar onder complexe feiten en omstandigheden kan het nog altijd voor de nodige discussie zorgen. Een kritische blik blijft dan geboden. Zo blijkt ook uit een recent arrest van Hof Arnhem-Leeuwarden.

In deze zaak is aan verdachte tenlastegelegd dat hij een medewerker van Google zou hebben omgekocht. Hij zou daar daarbij valsheid in geschrift hebben gepleegd, de opbrengsten hebben witgewassen en met dit alles deel hebben genomen aan een criminele organisatie. Verdachte is oprichter van een vastgoedconcern dat datacenters verhuurde aan Google. Hierbij is een bemiddelaar betrokken geweest die betalingen van verdachte zou hebben doorbetaald aan een medewerker van Google. De medewerker heeft in het kader van een strafrechtelijk onderzoek in de Verenigde Staten met een zogeheten ‘plea bargain’ verklaard dat hij door verdachte is omgekocht en voor hem gunstige beslissingen heeft genomen.

In eerste aanleg is verdachte veroordeeld voor actieve niet-ambtelijke omkoping, witwassen en valsheid, maar het hof toont zich kritischer over het bewijs dan de rechtbank. Het overweegt onder meer dat de plea bargain slechts met “de nodige behoedzaamheid” bruikbaar is als bewijs, nu de bemiddelaar en medewerker mogelijk in hun eigen voordeel hebben verklaard en dus de rol van verdachte hebben vergroot. Voor duidelijke afspraken over smeergelden – en dus boos opzet op de omkoping – vindt het hof verder onvoldoende ondersteunend bewijs. Het stelt vervolgens wel vast dat ook zonder dergelijke afspraken verdachte schuldig kan zijn aan omkoping. Namelijk als verdachte moet hebben geweten dat zijn betalingen (deels) via de bemiddelaar bij de medewerker van Google aankwamen. Daarmee belandt de bewijsconstructie in de vaarwateren van het voorwaardelijk opzet.

Het hof overweegt daarover dat het dossier aanwijzingen bevat op basis waarvan verdachte had kunnen vermoeden dat de samenwerking tussen de bemiddelaar en de medewerker van Google niet zuiver was. Er is echter meer nodig dan dat. Volgens het hof hadden deze punten “aanleiding kunnen – en wellicht deels ook moeten – vormen voor nader onderzoek naar hoe de verhoudingen precies lagen.” Dat onderzoek is niet gedaan door de verdachte. Maar dat gegeven is onvoldoende voor het aannemen van voorwaardelijk opzet, aldus het hof. Verdachte wordt dan ook vrijgesproken van actieve niet-ambtelijke omkoping en van het daarmee samenhangende witwassen en valsheid.

Dit arrest laat wat ons betreft duidelijk zien dat voorwaardelijk opzet kritisch moet worden beoordeeld. Het gegeven dat aanleiding bestaat om een situatie als ‘niet zuiver’ aan te merken en aanleiding is voor nader onderzoek, is niet voldoende om voorwaardelijk opzet aan te nemen. Er moet meer aan de hand zijn dan enkel het ’hadden kunnen vermoeden’ dat er iets niet pluis was.

Het strafrechtelijk kader van het leerstuk van het voorwaardelijk opzet is ook van toepassing op het domein van het fiscale boeterecht. Opmerking verdient dat wij in dergelijke zaken vaker zien dat er een boete wordt opgelegd met het verwijt dat voorwaardelijk opzettelijk een onjuiste aangifte is ingediend. Maar vaak is het schuldonderzoek naar de beboete gedraging vrij summier. De fiscale boete wordt dan onderbouwd met het standpunt dat de boeteling ‘had kunnen weten’ dat er iets mis zou kunnen zijn met de aangifte. Wat ons betreft moet de inspecteur kritischer met de bewijsvoering omgaan, en geven elementen die erop wijzen dat er iets ‘niet pluis’ is rondom een aangifte, maar geen uitsluitsel bieden, hooguit aanleiding voor nadere onderzoek. Zoals ook blijkt uit het arrest van het hof, is het nalaten van dergelijk onderzoek namelijk niet voldoende voor het aannemen van voorwaardelijk opzet. Daar moet de inspecteur – net als de officier van justitie – meer bewijs voor aanleveren.

Heb je hier vragen over of wil je hierover van gedachten wisselen met ons? Neem dan contact op met ons op via vaklunch@hertoghsadvocaten.nl.