#206: Rechtstreeks beroep op de EU Richtlijn

Het heeft even mogen duren maar op 9 februari 2017 is het Besluit inrichting en orde politieverhoor gepubliceerd (het Besluit). Juist, het betreft het Besluit ter implementatie van de veel besproken EU Richtlijn dat het recht op toegang tot een advocaat tijdens het politieverhoor garandeert. Op grond van deze richtlijn waren de lidstaten verplicht om uiterlijk 27 november 2016 de richtlijn in nationale regelgeving om te zetten. Het gaat dan onder meer om het opnemen in de nationale wetgeving van het recht van verdachten in strafprocedures dat hun raadsman bij hun verhoor aanwezig mag zijn én dat de raadsman daaraan effectief en actief kan deelnemen. De richtlijn is inmiddels 3,5 jaar oud en dus al aardig op leeftijd. Maar het lijkt er nu toch echt van te komen. In Nederland zal dit onderdeel van de richtlijn in artikel 28d Wetboek van Strafvordering (Sv) worden vastgelegd. De verwachting is dat het vanaf 1 maart 2017 in werking zal treden. Eind goed, al goed. Toch?

Nou, dat valt te betwijfelen. Hoewel de verhoren ter zitting, verhoren bij de rechter-commissaris en bijvoorbeeld bij opsporingsambtenaren van de FIOD – zo staat in de toelichting bij het Besluit – al een recht van actieve deelname bestaat voor de raadsman, geldt dat niet voor alle verhoorsituaties. Het nieuwe artikel 28d Sv moet het recht van de verdachte op een advocaat die een actieve rol speelt in het verhoor waarborgen.

Echter, uit het Besluit blijkt dat een belangrijk aspect van de Richtlijn niet is overgenomen. Zo is bijvoorbeeld – anders dan de Raad van State heeft geadviseerd – niet voldoende explicitering van ‘de bevoegdheid om vragen te stellen, verduidelijking te vragen en verklaringen af te leggen tijdens het verhoor’ in het aanvankelijke ontwerp van het Besluit gegeven. Naar aanleiding van het advies is het Besluit in de huidige vorm nog wel aangepast. In plaats van het ‘voorafgaand aan en na afloop stellen van vragen’ is in artikel 5 (2) van het besluit bepaald dat de raadsman ‘direct na aanvang’ en ‘direct voor afloop van het verhoor’ vragen mag stellen of opmerkingen mag maken. Van de regen in de drup dus.

Ook de NOvA is kritisch op het besluit. De NOvA beaamde wel het advies van de Raad van State, maar ziet hiervan geen vertaling in het besluit. Artikel 3 (b) van de Richtlijn bepaalt dat de lidstaten ervoor moeten zorgen dat de verdachten het recht hebben dat hun advocaat bij het verhoor aanwezig is én dat de advocaat daaraan daadwerkelijk kan deelnemen. De deelname vindt plaats overeenkomstig procedures in het nationale recht, mits die procedures ‘de daadwerkelijke uitoefening en de essentie van het desbetreffende recht onverlet laten’. De vertaling hiervan in artikel 5 van het besluit valt hiermee niet te rijmen. Maar moeten we het hier dan maar mee doen?

Ons inziens niet. De verdachte in een EU lidstaat heeft immers recht op een actief deelnemende advocaat tijdens het verhoor. Zo is dat op EU niveau nu eenmaal bepaald. Dat Nederland op het punt staat een ‘light-variant’ daarvan te implementeren doet daaraan niet af. Vanaf het ongebruikt verstrijken van de implementatietermijn op 27 november 2016 kan een Nederlandse burger een rechtstreeks beroep doen op de EU richtlijn, mits de richtlijn voldoende duidelijk is. Dit geldt ook indien de richtlijn niet volledig of niet juist is geïmplementeerd in de Nederlandse wet. Dat vanaf 27 november 2016 rechtstreeks rechten aan de inhoud van de richtlijn kunnen worden ontleend onderkent de Hoge Raad overigens ook in het arrest van 1 april 2014 (r.o. 2.5.2.). Nederland is niet bevoegd om beperktere rechten aan de verdachte toe te kennen dan verwoord in de EU richtlijn van 2013. Ons inziens moeten de advocaten van verdachten wiens rechten tijdens een verhoor niet worden geëffectueerd dan ook van zich laten horen. Wellicht dat ook hier de prejudiciële procedure uitkomst kan bieden indien over de duidelijkheid van de richtlijn discussie bestaat.

Heb je vragen over dit onderwerp of wil je hierover van gedachten wisselen? Neem contact met ons op via boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl.