#302: De blinde vlek van opsporingsinstanties

Het nieuwe jaar is nog maar 9 dagen oud en staat nu alweer garant voor vele ontwikkelingen. De Brexit-krachten zijn volop in beweging, Nederlands bekendste megaproces staat deze week in de schijnwerpers door een door Peter R. de Vries ingebrachte tape. Maar ook op fiscaal gebied staan de nodige ontwikkelingen dit jaar voor de deur. Zo doet ook de FIOD een duit in het zakje met het jaarbericht van 4 januari getiteld: ‘de stille revolutie in de financiële opsporing’. Is alles voor de FIOD goud dat er blinkt?

In het jaarbericht wordt teruggeblikt op een jaar waarin maar liefst 900 onderzoeken zijn afgerond door de FIOD, waarvan er 230 zijn gedaan op het verzoek van buitenlandse autoriteiten. De FIOD schrijft dat een stille revolutie in de financiële opsporing steeds beter zichtbaar is. Dat zit in 1) de focus op de facilitators en bedenkers van de financiële fraude, 2) het inzetten van moderne technologie en 3) de verbeterde internationale samenwerking.

De aanpak van de zogenaamde facilitators is al een aantal jaar een hot item zoals ook aan de orde was in Vaklunch #62. Dat zal ook in 2019 zo blijven en ook financiële dienstverleners worden specifiek genoemd: ‘Financiële instellingen zoals banken zijn belangrijke poortwachters voor het bestrijden van witwassen, corruptie en terrorismefinanciering. Deze verplichting vloeit voort uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Voor het fors terugdringen van de omvang van de financiële fraude is een goede invulling van de poortwachtersfunctie door banken onmisbaar.’

Daarbij heeft de ING het afgelopen jaar een “voorbeeldfunctie” gekregen. Een dubieuze titel vanuit het perspectief van de advocatuur, maar het past bij de visie van de FIOD en haar ketenpartners zoals het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst. In het jaarbericht wordt dan ook in het bijzonder aandacht geschonken aan de mega-schikking met ING voor ernstige nalatigheden bij voorkomen van witwassen van het afgelopen jaar. Deze schikking heeft veel exposure gehad. En dat is niet voor niets. Het geeft een openbaar signaal af dat de FIOD en het Openbaar Ministerie de rol van financiële dienstverleners als poortwachter zeer serieus nemen. Staan meerdere banken dergelijke onderzoeken een exposure te wachten?

Het afgelopen jaar bleek al dat ook de politiek de rol van financiële instellingen als poortwachter wil opschroeven. Het idee is geopperd om een kroongetuige regeling in het leven te brengen bij verdenkingen van witwassen. Daarover schreven wij al in Vaklunch #295. Ook dit idee lijkt te zijn geïnspireerd op  de ING schikking. Als werknemers zelf meer geneigd zijn misstanden te melden – ook als zij daar zelf onderdeel van zijn – levert dat mogelijk meer situaties op waarin het Openbaar Ministerie kan ingrijpen. Inmiddels doet een werkgroep onderzoek naar de mogelijkheden.

Een ronkend jaarbericht dus van de FIOD. Maar betekent dat ook dat alles is goed gegaan?

Zeker niet. Ook het afgelopen jaar is in de jurisprudentie gebleken dat er soms simpelweg geen bewijs is voor de verdenking. En ook de aandacht voor rechtsbescherming blijkt soms te wensen over te laten. Verschillende voorbeelden passeerden het afgelopen Vaklunch jaar de revue, bijvoorbeeld in Vaklunch #251, Vaklunch #274 en Vaklunch #293. En wat te denken van de confirmation bias uit Vaklunch #287 bij rechters die is veroorzaakt door het strafvorderlijk systeem dat is gericht op veroordelen?

Kortom, met het doel van de FIOD om financiële fraude te bestrijden is niets mis. Zolang dat doel maar niet alle middelen heiligt. Het blijft voor de advocatuur dus van belang om daar zeer alert op te zijn en de blinde vlek van de FIOD als het aankomt op rechtsbescherming zichtbaar te maken.

Heb je vragen over het voorgaande of wil je met ons van gedachten wisselen? Neem dan contact op via boezelman@hertoghsadvocaten.nl of boer@hertoghsadvocaten.nl.